İstanbul'un Şile ilçesindeki Halk Eğitim Merkezi (HEM) tarafından başlatılan 'Şile Bezi Dokuma Kursları', bölgedeki kadınların geleneksel dokuma sanatını yaşatmalarını sağlıyor. HEM bünyesinde oluşturulan dokuma atölyesinde, eski el tezgahları ile Şile Bezi dokuması hayat bulurken, bu süreçte elde edilen elbiseler de TSE belgesi alarak kurumda sergileniyor. Şile Bezi, 150 yılı aşkın bir geçmişe sahip ve İstanbul'un tekstil alanında coğrafi işaretli tek ürünü olma özelliği taşıyor.
Şile Bezi'nin kökleri, geçmişte Nalbant Şaziye Hanım'ın evinde çalışan Rükiye Teyze, Nalbant Emine Teyze ve Kalpakçı Ayşe Teyze gibi kadınların el tezgahlarında bez dokumasına dayanıyor. Bu kadınlar, dostluğun ve komşuluğun en güzel örneklerini sergileyerek, toprak zemin üzerinde bez dokuyarak geçimlerini sağladılar. Bugün hala ayakta kalan bu gelenek, İstanbul'un tekstil kültüründeki önemli yerini koruyor.
Şile Bezi, tarih boyunca varlığını sürdürmek için zorlu koşullarda fabrikalarda dokunma çabası gösteriyor. Ancak Şile Halk Eğitim Merkezi, bu geleneği yaşatmak amacıyla el tezgahlarının hala işlevsel olduğunu gösteriyor.
İLK OLARAK HAŞILLAMA YAPILIR...
Halk Eğitim Merkezi Şile Bezi Dokuma Kursu usta öğreticisi Ayşe Taşpınar, uzun yıllar önce kursa katıldığını ve şu an usta öğretici olarak görev yaptığını belirterek, kursa katılan Şileli kadınların eski köylerde eğitim vererek kendi geçim kaynaklarını sağladıklarını kaydetti.
Usta öğretici Ayşe Taşpınar, el tezgahında dokuma işlemine geçmeden önce yapılan haşillama işleminin önemini vurguladı. Haşillama, ipliğin mukavemet kazanmasını sağlamak amacıyla yapılan bir işlemdir. Suya atılan un ile iplikler kaynatılarak güçlendirilir, ardından çerçevelerde kullanılmak üzere hazırlanmaktadır.
Yöreye has tezgâhlarda, dokuma süreci atkı ve çözgü şeklinde gerçekleştirilir. Bez, istenilen uzunlukta ve desenlerde dokunabilmektedir. Genellikle krem ve beyaz renklerde üretilen bez, kaynatma işleminde istenilen renge de boyanabiliyor. Bu sayede desenli ve renkli dokumalar elde edebiliyor.
Dokuma işlemi tamamlanan bezler, Şile'nin denizinde çırpılarak yıkanır ve kumların üzerinde kurutulur. Bu süreçte, bezin üzerinde farklı baskı ve el işleme teknikleri ile süslenmesi sağlanır. Öne çıkan motifler arasında Gazi Sofrası, Sümbüllü Çatlak ve Yıldız gibi özgün tasarımlar yer almaktadır. Şile Bezi'nden yapılan giysilerde genellikle bu renkli motifler tercih edilirken, ev tekstili ürünlerinde saçak bağlama ve kenar işlemeleri gibi teknikler kullanılıyor.
ŞİLE BEZİ KÜLTÜR DEĞERİMİZ
Uzun yıllar boyunca iç ve dış mekanlarda defilelerle Şile Bezi'ni tanıtan modacı Ercan Arslan, HEM'de yer alan el tezgahlarında dokunan orijinal bezleri yerinde inceleyerek, yapılan çalışmalar hakkında bilgi aldı. Arslan, bu kültürel değerin hala yaşatılıyor olmasının büyük bir önem taşıdığına dikkat çekti.
Modacı Arslan, Şile Halk Eğitim Merkezi'ndeki bu çalışmanın daha fazla başarıya ulaşacağına inandığını belirterek, toplumun bu kültüre sahip çıkması gerektiğini ifade etti. Ayrıca, Şile Bezi'nden hazırlanan elbisenin TSE belgesi alarak kurumda sergilenmeye başlanması, bu geleneksel el işçiliğinin önemini bir kez daha ortaya koydu.
Tescil belgesi alınan elbisenin, çeşitli tekniklerle işlenmiş altı parçalı etek bölümünde yapılan detayların yanı sıra, kalıp, kesim ve dikim aşamalarının da kurum içinde gerçekleştirildiği belirtiliyor. Yaklaşık iki yıl süren çalışma sonucunda 2024'te patent başvurusu yapıldığı ve 2025 yılında elbisenin patentinin alındığı kaydedildi.
