Türkiye, enerji alanında yüksek bir dışa bağımlılıkla karşı karşıya ve bu oran, genel enerji için yüzde 71, ham petrolde ise yüzde 92 seviyelerine ulaşmaktadır. Bu durum, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların Türkiye ekonomisi üzerindeki olumsuz etkilerini daha görünür hale getiriyor. Giresun Üniversitesi Şebinkarahisar Meslek Yüksekokulu’ndan Öğr. Gör. Dr. Necati Altemur, petrol fiyatlarının Türkiye ekonomisi üzerindeki etkilerini değerlendirdi.
Petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar, ekonomik büyümeyi etkileyen önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır. Petrol ihraç eden ülkeler, yükselen fiyatlardan yararlanırken; ithalatçı ülkeler maliyet artışları ve enflasyon gibi olumsuz durumlarla yüzleşmek zorunda kalmaktadır. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde dışa bağımlılığın yüksek olması, bu olumsuz etkileri daha da derinleştirir.
Giresun Üniversitesi’nden Prof. Dr. Necati Altemur'un, "Petrol Fiyatları ve Makroekonomik Değişkenler Arasındaki İlişki: Türkiye Örneği" isimli çalışması, petrol fiyatları, enflasyon ve döviz kuru arasındaki olasılık e eş bütünleşme ilişkisini incelemektedir. Çalışmada, 1995’ten 2023 yılına kadar olan 28 yıllık dönemde petrol fiyatları, enflasyon ve döviz kuru arasındaki etkileşim ele alınmıştır. Burada petrol fiyatlarını temsilen Avrupa Brent Petrol Spot FOB fiyatı, enflasyon göstergesi olarak Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ve döviz kuru olarak ise ABD Doları (USD) / Türk Lirası (TRY) kullanılmıştır. Araştırmada, eş bütünleşme ilişkisini test etmek amacıyla zaman serisi analizlerinde, yapısal kırılmalar dikkate alınarak Hatemi-J ve Maki testleri uygulanmıştır.
Öğr. Gör. Dr. Necati Altemur'un çalışmasında, petrol fiyatları, enflasyon ve döviz kuru arasında uzun vadede anlamlı bir eş bütünleşme ilişkisi bulunmuştur. Elde edilen bulgular, Türkiye'nin yüksek enerji talebi ve dışa bağımlılığı nedeniyle, petrol fiyatlarındaki dalgalanmaların enflasyonu artırdığını, döviz kurunu etkilediğini ve üretim maliyetlerini yükselttiğini göstermektedir. Ayrıca bu durum bütçe açıklarını da büyütmektedir. Yapısal kırılmaların analizi ile 1994, 2001, 2013 ve Covid-19 krizlerinin etkileri de çalışmada öne çıkan faktörler arasında yer almaktadır.
Enerji Bağımsızlığı İçin Çözüm Önerileri
Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi’nde yayımlanan bir makalede, Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığını azaltmak için önemli adımlar atması gerektiği vurgulanmaktadır. Çalışmada, literatürdeki diğer kaynaklardan elde edilen bilgilere dayanarak Türkiye'nin enerji ihtiyacını karşılama konusunda alternatif kaynaklara yönelmesi gerektiği ifade edilmiştir. Özellikle güneş ve rüzgâr enerjisi gibi yenilenebilir enerji kaynaklarına yapılan yatırımlar, hem çevre kirliliğini azaltmakta hem de dışa bağımlılığı düşürmektedir.
Çalışmada ayrıca, kara taşımacılığı yerine deniz yolu ve demir yolu kullanımı gibi alternatif taşıma yöntemlerinin artırılması gerektiği vurgulanmaktadır. Bu tür çözümler, enerji bağımlılığı ile mücadelede ve sürdürülebilir bir ekonomi oluşturma yolunda önemli adımlar olarak değerlendirilmektedir.
